برونشیت عفونی در مرغان تخمگذار
برونشیت عفونی در مرغان تخمگذار ، یک بیماری حاد و بسیار مسری برای بخش فوقانی دستگاه تنفس است. علاوه بر علائم تنفسی، کاهش تولید تخم مرغ و کیفیت تخم مرغ شایع است و تورم کلیه می تواند به وسیله بعضی از سویه ها ایجاد شود. ویروس برونشیت عفونی (کروناویروس مرغ ها) فقط در مرغ ها ایجاد بیماری می شود گرچه این ویروس در قرقاول و طاووس نیز یافت می شود.
بعضی انواع ویروس برونشیت عفونی (سروتیپ ها، ژنوتیپ ها، پروتکتوتیپ ها) گسترده هستند، درحالی که بعضی دیگر به صورت منطقه ای می باشند.
ویروس برونشیت عفونی به وسیله ترشحات تنفسی (فاز حاد) و مدفوع (مرحله بهبودی بیماری) مرغ های آلوده دفع می شود و می توانند از طریق ذرات معلق هوا، خوراک و آب آلوده و تماس با تجهیزات و لباس آلوده پخش شوند. عفونت های باکتریایی ثانویه به ایکولای، مایکوپلاسما گالیسپتیکوم، مایکوپلاسما سینوویه و یا آوی باکتریوم پاراگالیناروم می تواند بیماری را تشدید کند.
علائم کلینیکی
شیوع برای گله هایی که تحت تأثیر برونشیت عفونی قرار گرفته اند معمولاً ۱۰۰ درصد است. مرغ ها ممکن است به مدت ۱۰ تا ۱۴ روز سرفه، عطسه و خس خس نای داشته باشند. ورم ملتحمه و تنگی نفس ممکن است دیده شود، مرغ ها ممکن است افسرده به نظر برسند. مصرف خوراک و وزنگیری کاهش می یابد.
تولید تخم مرغ بین ۳ تا ۱۰ درصد کاهش یافته و معمولاً در عرض یک هفته تقریباً به تولید طبیعی باز می گردد ولی کاهش تولید تا ۷۰ درصد هم ممکن است رخ دهد. تخم مرغ ها معمولاً بدشکل هستند همراه با پوسته نازک، نرم، چروکیده، زبر و یا رنگ پریده و می توانند کوچکتر بوده و دارای سفیده آبکی باشند.
در اکثر شیوع ها، مرگ و میر تقریباً ۵ درصد است گرچه وقتی با بیماری عفونت باکتریایی همرمان شود یا سویه های آسیب زننده به کلیه ها، نفریت بینابینی در مرغ ها ایجاد می کنند و میزان تلفات می تواند تا ۶۰ درصد افزایش یابد.
آلودگی جوجه ها (در سنین ۱ تا ۲ هفتگی) ممکن است باعث آسیب دائمی به مجرای تخمک شود و در نتیجه مرغان تخمگذار یا مادر هرگز به سطوح طبیعی تولید خود نرسیده که در اصطلاح به آن سندروم تخمگذاری کاذب (false layer syndrom) می گویند.
مرغ های تخمگذار کاذب، ظاهر و تخمک گذاری طبیعی دارند ولی تخم مرغ تولید نمی کنند. معمولاً، مرغ ها سالم به نظر می رسند و خصوصیات ثانویه جنسی کاملاً توسعه یافته و تخمدان فعال است اما لوله تخم بر فعال نیست.
تشخیص
عفونت های ویروس برونشیت را می توان با تشخیص افزایش تیتر آنتی بادی از طریق تست الایزا یا HI و با تشخیص ویروس و نوع آن با استفاده از جداسازی مجدد ویروس یا RT-PCR و تعیین توالی آن، تشخیص داد.
برای آن که مشخص شود کدام سروتیپ/ژنوتیپ عامل بیماری است، تعیین نوع آن ضروری است. استفاده گسترده از واکسن های زنده، تشخیص بیماری را پیچیده می کند زیرا همیشه ممکن نیست که بتوان یک سویه میدانی را از یک سویه واکسن متمایز کرد.
واکسیناسیون
برای کنترل بیماری از واکسن های زنده ضعیف شده و کشته شده استفاده می شود اما عدم وجود واکنش متقاطع یا واکنش متقاطع کم بین انواع مختلف، نیازمند استفاده از نوع صحیح واکسن است.
واکسیناسیون مجدد با سروتیپ های مختلف می تواند محافظت گسترده تری ایجاد کند. واکسن های زنده ضعیف شده یا واکسن های غیرفعال ادجوان دار می تواند در مرغان مادر و تخمگذار استفاده شود تا علاوه بر انتقال آنتی بادی حفاطتی مادری به نتاج از اتلاف تولید تخم مرغ نیز جلوگیری کرد ولی برای استفاده وسیع، اغلب از واکسیناسیون به روش اسپری یا آب آشامیدنی استفاده می شود.