پرولاپس چیست؟

کنترل و پیش‌گیری از پرولاپس در مرغ های تخم‌گذار

پرولاپس چیست؟ | علی رغم بهبود پایدار در تولید مرغان تخم‌گذار که در شرایط مختلف نگهداری و در تمام مناطق دنیا قابل مشاهده است و به لطف انتخاب ژنتیکی و پیشرفت های تغذیه ای، مدیریتی و پیش‌گیری از بیماری‌ها، پرولاپس هم‌چنان یکی از دلایل نگرانی‌های همیشگی برای تولیدکنندگان تخم‌مرغ می باشد.

در این مقاله شرایطی را که اساساً با وقوع پرولاپس مرتبط است با تأکید بر راهبردهای مختلف پیش‌گیری، مرور می کنیم. در واقع همان طور که توضیح داده خواهد شد، علل اصلی پرولاپس مربوط به مشکلات مدیریتی در طول پرورش و شروع تخم‌گذاری است به این معنی که درمان مؤثری وجود نداشته، بنابراین پس از رخ دادن، کنترل آن بسیار دشوار است. در این صورت، بیش از هر زمان دیگری می‌توان تأکید کرد که بهترین روش کنترل، پیش‌گیری است.

پرولاپس چیست؟

در شرایط عادی، در زمان تخم‌گذاری، یک بیرون زدگی لحظه ای بخش پایینی لوله تخم‌بر از طریق کلوآک وجود دارد که به سرعت برعکس می شود. پرولاپس در مرغان تخم‌گذار زمانی اتفاق می‌افتد که بخشی از مجرای تخم‌بر به موقعیت طبیعی خود بر نمی‌گردد و بعد از تخم‌گذاری در بیرون از کلوآک می ماند.

در این شرایط، بافت بیرون مانده ظاهری پرخون داشته و در نهایت ممکن است نکروزه شده و منجر به مرگ شود. شایع ترین عارضه این است که مرغ های دیگر به این بافت صورتی و مرطوب جذب شده و ممکن است شروع به نوک زدن به آن قسمت کنند و منجر به بروز کانیبالیسم (هم‌نوع خواری) و افزایش قابل توجه مرگ و میر شود.

هر دو حالت (پرولاپس و نوک زدن/کانیبالیسم)، به هم مرتبط هستند زیرا نه‌تنها نوک زدن می تواند نتیجه اصلی پرولاپس باشد بلکه در شرایط برعکس، نوک زدن به کلوآک هم می‌تواند علت اصلی باشد و ضایعات کوچک ایجاد شده در بافت مجرای تخم‌بر در زمان تخم‌گذاری، بازگشت آن به حالت طبیعی را مشکل کرده و باعث می‌شود پرولاپس به طور ثانویه رخ دهد.

شرایطی که باعث بروز پرولاپس می شود

پرولاپس یک سندروم چندعاملی در نظر گرفته می‌شود به این معنی که اغلب علت واحدی ندارد بلکه ترکیبی از عوامل در شروع این مشکل دخیل هستند. عوامل اساسی به رشد پرندگان در مرحله پرورش به ویژه وزن، ترکیب و ساختار بدن (توسعه اسکلتی) مربوط است. علاوه بر آن، تغییرات هورمونی، آنتریت، اضافه وزن پرندگان، سن در شروع تخم‌گذاری، تحریک نوری زودهنگام، جیره های نامتوازن، تولید تخم مرغ های دو‌‌‌زرده و تمام شرایطی که باعث بروز رفتار نوک زدن شود نیز نقش تعیین کننده‌ای در بروز پرولاپس بازی می کند.

وزن و ساختار بدن

وزن زنده، توسعه بدن و ساختار بدن ارتباط زیادی با بروز پرولاپس دارد. از یک طرف، مرغ های با وزن کم یعنی پرندگانی که در هفته اول پرورش (یعنی زمانی که ساختار اسکلتی پرندگان مشخص می شود)، رشد کافی نداشته اند، دارای حفره لگنی ضعیفی بوده و علاوه بر آن بافت‌های تولید مثلی و ماهیچه‌ای برای تخم‌گذاری، توسعه کافی نیافته است.

از سوی دیگر، مرغ های داری اضافه وزن با چربی انباشته بیش از حد، بیش‌تر در معرض پرولاپس هستند زیرا بافت های درگیر در تخم‌گذاری (لوله تخم‌بر و ماهیچه کلوآک) خاصیت ارتجاعی و تون [کِشَنگ: انقباضات خفیف و پیوسته ماهیچه] کم‌تری خواهد داشت، بنابراین مدت بیش‌تری طول می‌کشد تا بعد از تخم‌گذاری، مجرای تخم‌بر به حالت قبل بازگردد. مرغ هایی که وزن سنگینی دارند معمولاً تخم مرغ های سنگین‌تری می‌گذارند که عامل خطر دیگری است. هرچه اندازه تخم‌مرغ بزرگ‌تر باشد، احتمال اتساع بیش از حد بافت کلوآک و خطر ابتلا به پرولاپس بیش‌تر است.

شرایط خوب سالن و مدیریت در هفته اول پرورش، اطمینان از فضای کافی برای رشد مناسب و هم چنین در دسترس بودن دان‌خوری و آب‌خوری به تعداد کافی جهت جلوگیری از رقابت (که می‌تواند تأثیر منفی بر رشد و یکنواختی داشته باشد)، در پیش‌گیری از پرولاپس ضروری هستند.

سایر شرایطی که باعث اطمینان از شروع خوب در پرورش پولت‌ها می‌شود مانند استفاده از یک برنامه نوری که به آرامی کاهش می‌یابد، خوراک استارتری که به اندازه کافی غلیظ باشد و حفظ شرایط آسایش (دما، رطوبت نسبی و تهویه) نیز برای رسیدن به توسعه کافی ضروری هستند.

همواره هدف این است که منحنی رشد مرجع هر سویه دنبال شود، همیشه در نظر داشته باشید که توسعه ساختارهای مختلف بدن (اسکلت، ماهیچه، دستگاه گوارش و …) توالی مشخصی را در زمان دنبال می‌کنند و امکان ندارد که کسری رشد هر یک از آن‌ها، بعداً جبران شود.

تغییرات هورمونی

تغییرات در وضعیت هورمونی مرغان تخم‌گذار می‌تواند منجر به پرولاپس شود. سطوح پایین استرادیول پلاسما با وقوع پرولاپس در مرغان تخم‌گذار مرتبط است. کاهش سطح استرادیول پلاسما باعث کاهش فعالیت پروستوگلاندین سنتتاز و در نتیجه کاهش سطح پروستوگلاندین در لوله تخم‌بر می شود.

پروستوپلاندین نقش مهمی را در فعالیت ماهیچه‌ای لوله تخم‌بر دارد. سطوح بسیار کم پروستوگلاندین، تأثیر منفی بر عملکرد ماهیچه‌های صاف لوله تخم‌بر داشته و باعث بروز پرولاپس می‌شود. نباید فراموش شود که تنظیم هورمونی در مرغان تخم‌گذار به شدت تحت تأثیر تحریک نوری است. همان‌طور که در بخش قبل بحث شد، اثر دوره پرورش مهم است، بنابراین وقتی گله‌ای با شیوع قابل توجه پرولاپس بررسی می‌شود، مدیریت و برنامه خوراکدهی و نوردهی استفاده شده در دوره پرورش باید مورد توجه قرار گیرد.

رفتار

نوک زدن به کلوآک و کانیبالیسم (هم‌نوع خواری) ناشی از این رفتار را هم می‌توان علت و هم، نتیجه پرولاپس در مرغان تخم‌گذار دانست. نوک زدن به کلوآک یکی از شایع‌ترین و شدیدترین اَشکال نوک زدن شدید است. وقتی این اختلال رفتاری رخ می دهد، کانیبالیسم می‌تواند به سرعت گسترش یافته و باعث مرگ و میر بالا شود. مرغ‌ها جذب لوله تخم‌بر مرطوب و براقی می‌شوند که پس از تخم‌گذاری در بیرون از کلوآک در معرض دید قرار می‌گیرد. اگر یکی از مرغ‌ها در گله شروع به نوک زدن کند، بقیه مرغ‌ها نیز به دلیل کنجکاوی و تمایل به تقلید، همان کار را انجام می‌دهند.

صدمات ناشی از نوک زدن های مکرر و وجود خون باعث تحریک بیش‌تر این نوک زدن شدید شده و مشکل را تشدید می‌کند. حتی مرغ‌هایی که نوک‌چینی شده‌اند نیز می‌توانند به بقیه مرغ ها آسیب شدیدی بزنند زیرا لوله تخم‌بر بافت نرمی است که به راحتی خون‌ریزی می‌کند. با این حال، در مناطقی که انجام نوک‌چینی از نظر قانونی مجاز است، خطر نوک‌زدن شدید به مقدار قابل توجهی کاهش می‌یابد به شرط آن‌که دقیق و یکنواخت انجام شود.

تخم‌مرغ‌های دوزرده

به دلیل اندازه بسیار بزرگ تخم‌مرغ‌های دوزرده، فشار زیادی به ماهیچه‌های رحم و کلوآک در زمان تخم‌گذاری وارد می‌شود. هنگامی که این بافت ها بیش از حد کشیده شوند، ضعیف می‌شوند و احتمال پرولاپس افزایش می‌یابد زیرا برگشت رحم به حالت قبل دشوارتر می‌گردد.

مدیریت مناسب تحریک نوری، در سن مناسب و پرهیز از تحریک بیش از حد تهاجمی (چه از نظر دامنه و چه از نظر شدت)، مهم‌ترین عامل در جلوگیری از تولید فزاینده تخم‌مرغ های دوزرده است. از طرف دیگر، توسعه ژنتیکی از طریق انتخاب فعالانه در برابر تولید تخم‌مرغ های دوزرده نیز می‌تواند به کاهش وقوع پرولاپس کمک کند.

جیره های نامتوازن

عوامل اصلی تغذیه ای که باید در فرمول‌ها برای کمک به جلوگیری از شروع پرولاپس در نظر گرفته شود عبارتند از سطوح انرژی، پروتیین، کلسیم و فسفر. به ویژه، استفاده از جیره پیش از تخم‌گذاری (pre-layer) که به درستی برای نیازهای ویژه این دوره کوتاه اما ضروری، فرموله شده باشد به کاهش خطر پرولاپس در مراحل بعدی کمک می‌کند زیرا این دوره زمانی است که ذخایر کلسیم در استخوان مدولاری ایجاد می‌شود.

باید در نظر داشت که کلسیم نه تنها برای تشکیل پوسته تخم‌مرغ و استخوان‌های قوی و سالم نقش دارد بلکه برای عملکرد مناسب ماهیچه‌ها و حفظ تون ماهیچه نیز نقش مهمی دارد. ضعف ماهیچه‌ای پس از تخم‌گذاری می‌تواند مانع بازگشت لوله تخم‌بر پس از تخم‌گذاری شده و یا آن را به تعویق بیندازد و در نتیجه باعث رخ دادن پرولاپس شود. اطمینان از دریافت کافی کلسیم و فسفر در هر مرحله از زندگی تولیدی بر حسب توده تخم‌مرغ تولیدی و به منظور تضمین عملکرد مناسب سازوکار جذب/ذخیره/دفع کلسیم یکی دیگر از عوامل کلیدی در کاهش خطر پرولاپس است.

چربی اضافی در ناحیه شکم هم به بروز پرولاپس کمک می کند. وجود چربی زیاد می‌تواند مسیر عبور تخم‌مرغ را باریک کند، فشار لازم برای تخم‌گذاری را افزایش دهد و باعث کشیده شدن و ضعیف شدن ماهیچه‌های دخیل، گردد. بنابراین، یک جیره متوازن که باعث حفط وزن در محدوده نگهداری و در دامنه توصیه شده شود و مانع تجمع چربی در ناحیه شکمی شود، نقش کلیدی دارد. مهم است که از فرمول هایی با مقادیر انرژی قابل متابولیسم بالا چه از طریق مصرف زیاد کربوهیدرات‌ها، چه با مصرف زیاد چربی و چه با مصرف زیاد روغن، اجتناب شود.

استفاده از سطوح بسیار بالای پروتئین از طریق کمک به تولید تخم‌مرغ‌های بزرگ‌تر به طور بالقوه منجر به بالارفتن خطر پرولاپس می‌شود. با این حال، تحریک از طریق تغذیه برای تولید تخم‌مرغ های سنگین‌تر در شرایطی که در بازار برای آن تقاضا وجود داشته باشد، تا زمانی که به تدریج انجام شود نباید خیلی نگران کننده باشد.

در نهایت، نقش فیبر را در رابطه با رفتار مرغ‌های تخم‌گذار نباید نادیده گرفت. فیبر می‌تواند اثر بسیار مثبتی بر سلامت روده داشته باشد که باعث رفتار بهتر مرغ‌های تخم‌گذار شده و تمایل کم‌تری به نوک زدن نشان می‌دهند.

نوردهی

در شرایط که شدت نوردهی بالا باشد، فعالیت پرندگان بیش‌تر شده و دیده شدن لوله تخم‌بر بعد از تخم‌گذاری ساده تر شده و از آن‌جایی که به طور طبیعی کنجکاو هستند، باعث جلب توجه آن‌ها می‌شود.

تحریک نوری (با اضافه کردن ساعات نوردهی) باید همیشه بر اساس وزن و یکنواختی گله باشد و هرگز نباید فقط بر اساس سن پرنده انجام شود. همیشه توصیه می‌شود که در طول دوره پرورش، وزن بدن به صورت هفتگی رصد شود و اطمینان حاصل شود که رشد اتفاق افتاده، اهداف رشد توصیه شده نژاد را دنبال می‌کند.

یکی از تأثیرات مهم نور، تغییر در سن شروع بلوغ جنسی پرندگان و نشان گذاری اولین تخم مرغ است. مهم است در نظر داشته باشید که شدت نور نیست که اصولاً سن بلوغ جنسی را تحت تأثیر قرار می‌دهد بلکه تغییر در طول روز درک شده به وسیله پرنده (ساعات روشنایی) است که سن بلوغ جنسی را تحت تأثیر قرا می دهد. مجدداً تأکید می شود که تغییر وزن بدن در طول دوره پرورش اطلاعات زیادی در مورد سطح توسعه و ترکیب بدن پرندگان ارائه می‌دهد.

جوجه هایی که قبل از بلوغ کامل دستگاه تناسلی تحریک نوری شوند، در مراحل بعدی تولید کاندید بروز مشکل پرولاپس خواهند بود.

گله‌هایی با پرندگان زودرس، تخم های کوچکی تولید می‌کنند اما بدون شک بیش‌تر در معرض مشکلات پرولاپس خواهند بود زیرا ساختار بدنی پرندگان کوچک بوده و دستگاه تولید مثل توسعه نیافته است. در نظر گرفتن یکنواختی گله ضروری است. وقتی پراکندگی وزن پرندگان زیاد باشد، تصمیم‌گیری صحیح در مورد شروع تحریک نوری برای پرورش‌ دهنده دشوار است. اگر تنها وزن بدن به عنوان ملاک در نظر گرفته شود، شروع تحریک نوری برای پرندگان سبک تر، بسیار زود بوده و منجر به مرگ و میر ناشی از پرولاپس در زمان تولید می‌شود.

توصیه نمی‌شود که تحریک نوری سریع باشد و باید از افزایش بسیار زیاد مدت روشنایی یا شدت نور اجتناب کرد زیرا این امر منجر به تولید تخم‌مرغ‌های دوزرده می‌شود. همیشه رعایت توصیه سویه های مختلف در مورد برنامه نوری، تحریک نوری و شدت نور در هر فاز مهم است.

 

وضعیت سلامت

برخی از بیماری‌ها نیز می‌توانند به عنوان عوامل خطرزا برای بروز پرولاپس عمل کنند. تورم روده (آنتریت) می‌تواند باعث اسهال، تحریک کلوآک و کثیف شدن پرها در اطراف کلوآک شود که رفتار نوک زدن را افزایش می دهند. از طرف دیگر، سلامت ناکافی روده می‌تواند بر جذب مواد مغذی تأثیر منفی گذاشته و باعث شود کمبودهای حاشیه ای در مرغ های مبتلا رخ دهد.

سایر رخدادهای ویروسی مانند سندروم افت تولید و برونشیت عفونی باعث ضعیف شدن لوله تخم‌بر می شوند. انگل های درونی (کرم ها و کرم های نواری) مخاط روده را تغییر داده، جذب مواد مغذی تحت تأثیر قرار می‌گیرند و هم‌چنین منبع دائمی استرس هستند که همگی محرک‌های بالقوه برای نوک زدن می‌باشند. در مورد انگل های خارجی نیز به همین شکل است. شپش ها و کنه‌ها می‌توانند باعث تحریک پوستی و استرس شوند و وجود آن‌ها اغلب با اختلالات رفتاری و خارش همراه است.

 

توصیه هایی برای پیش‌گیری از شروع پرولاپس

• تشخیص زودهنگام ضروری است. یک شاخص اولیه از شروع پرولاپس وجود تخم‌مرغ های آغشته به خون است، پس باید گوش به زنگ بود و هنگام جمع آوری و دسته‌بندی تخم‌مرغ‌ها دقت کرد.
• مکرراً از طبقات بازدید کنید، به صداهایی که ممکن است نشان دهنده رفتار نوک‌زدن باشد توجه کنید (ناله پرنده آسیب دیده) و پرندگان آسیب دیده را جدا کنید.
• وزن بدن، رشد و نمو پرندگان در طول دوره پرورش را کنترل کنید. نگذارید پرندگان اضافه وزن یا کمبود وزن داشته باشند، مدیریت و خوراکدهی را در صورت لزوم تصحیح کنید.
• به خاطر داشته باشید که زمان تحریک نوری باید بر اساس وزن بدن و یکنواختی گله تعیین شود.
• از تحریک نوری ناگهانی خودداری کنید.
• شدت نور داخل سالن را تا حدامکان طبق توصیه‌های نژاد حفظ کنید. بهتر است شدت نور لامپ‌ها قابل تنظیم باشد.
• همیشه از جیره های متوازن استفاده کنید، تغییرات لازم را به تدریج و بر اساس نیاز گله (وزن بدن در دوره پرورش و توده تخم‌مرغ در زمان تولید) اعمال کنید.